Сөз құрамына қарай талдау үлгісі:
(Разбор слова по составу)
Колхозшылар орден (ді) алды.
колхозшылар — деректі, күрделі, жалпы зат есім (конкретное, сложное, нарицательное существительное)
колхоз – күрделі қысқарған түбір (сложное существительное, состоит из двух основ)
шы – зат есімнен зат есім тудырып тұрған жұрнақ (словообразующий суффикс существительного)
лар – көптік жалғау (окончание множественного числа)
орден (ді) – деректі, жалпы, жалаң зат есім, -ді- деген табыс септік жалғауы түсіп қалған
(конкретное, нарицательное, простое существительное, выпало окончание винительного падежа –ді-)
алды – болымды, сабақты, негізгі етістік (положительный , переходный, основной глагол)
ал – түбір (корень)
ды – жедел өткен шақ жұрнағы (суффикс недавно прошедшее времени)

Сөйлемге кешендік талдау (комплексный разбор предложения)
1. Сөйлемнің түрі (вид предложения)
2. Құрмалас болса, сол құрмаластың қандай түріне жатады
(Если сложное, то к какому виду относится)
3. ҚС-нің құрамында қандай жай сөйлемдер бар (Какие есть простые предложения в СП)
4. Жай сөйлемнің түрілері (Виды простых предложений)
5. Жай сөйлемді құрап тұрған сөз тіркестері (Словосочетания, образующие простое предложение)
6. Сөз тіркестерінің түрлерін нақтыла (Определить виды связей словосочетаний)
7. Сөйлем мүшелеріне талда (толық синтаксистік талдау)
(Выполнить полный синтаксический разбор предложения)
8. Морфологиялық талдау жаса. Мұнда жеке сөз бен сөз тіркестерінің қай сөз табына жататынын,
сол сөз табының қай түрлері екенін анықтау.
(Сделать морфологический разбор. Определить, к какой части речи относятся слова и словосочетания)

Мысалы: Күн кешкіре келе бұлыңғырланып тұр еді, ұзамай қар жапалақтай бастады.
Жалғаулықсыз ыңғайлас сөйлем, СҚС, хабарлы, екі жай сөйлемнен тұрады.
Бірінші жай сөйлем – Күн кешкіре келе бұлыңғырланып тұр еді.
Екінші жай сөйлем – Ұзамай қар жапалақтай бастады.
Күн кешкіре бұлыңғырланып тұр еді. – жай сөйлем, жақты, жайылма,толымды.
Күн бұлыңғырланып тұр еді – күрделі етістікті сөз тіркесі, басыңқы сыңары – бұлыңғырланып тұр еді, бағыныңқы – күн, байланысу формасы –қиысу.
Кешкіре келе бұлыңғырланып тұр еді – күрделі етістікті сөз тіркесі, басыңқы –бұлыңғырланып тұр еді, бағыныңқы – кешкіре келе, мезгілдік қатынастағы сөз тіркесі, байланысу формасы – жанасу.
Ұзамай қар жапалақтай бастады. –жай сөйлем, жайылма, жақты, толымды.
Қар жапалақтай бастады – күрделі етістікті сөз тіркесі, басыңқы – жапалақтай бастады, бағыныңқы – қар, байланысу – қиысу.
Ұзамай жапалақтай бастады – күрд.етістікті сөз тіркесі,басыңқы – жапалақтай бастады, бағыныңқы – ұзамай, мезгілдік қатынаста, байланысы – жанасу.
Күн кешкіре бұлыңғырланып түр.
Күн – баст, дара, зат есім, жалпы, жекеше түрі.
Бұлыңғырланып тұр еді – күрделі етістік, баяндауыш, 3-ші жақ, өткен шақ.
Кешкіре келе – көсемшелердің тіркесінен жасалған күрделі мезгіл пысықтауыш.
Ұзамай қар жапалақтай бастады.
Қар – дара зат есім, жалпы, бастауыш.
Жапалақтай бастады – күрделі етістік, күрделі баяндауыш, өткен шақ.
Ұзамай – дара етістіктің ауыспалы шақ түріндегі дара көсемше, мезгіл пысықтауыш.