НЕГІЗГІ және КӨМЕКШІ СӨЗДЕР Қазақ тіліндегі сөздер мағынасы мен қызметіне қарай негізгі сөздер және көмекші сөздер болып, үлкен топқа балінеді. Негізгі сөздер деп дербес лексикалық та, грамматикалық та мағыналары бар және сөйлемде өздігінен мүше болып қызмет атқара алатын сөздерді айтамыз. Негізгі сөздер — заттардың, құбылыстардың, олардың түр түсінің, саны-сапасының, мезгіл-мекенінің, ic-қимылының аты. Олардың әрі лексикалық, …
МОДАЛЬ СӨЗДЕР Қазақ тілінде бар, жоқ, керек, көп, аз, әрине, бәсе, мүмкін, бәлки, әлбетте, қажет деген сияқты біраз сөз бар. Бұл сөздер басқа топтарға қарағанда сан жағынан аз болғанымен, мағынасы мен қызметі жағынан тіпті ерекше деп айтуға болады. Осы ерекшеліктеріне қарай негізгі сөздер мен көмекші сөздердің аралығында тұратын өз алдына категория модаль сөздер деп аталады. …
СӨЗ ТАПТАРЫ Тілдегі сөздердің мағынасы алуан түрлі. Бір топ сөздер заттың атын білдіреді, онымен бірге заттың сындық, сандық белгілерін білдіретін сөздер де бар: жақсы адам, қызық кітап, жасыл жапырақ, отыз үй, қырық бала, он жылқы дегендердегі адам, кітап, жапырақ, үй, бала, жылқы — заттардың аты; жақсы, қызық, жасыл — сындық белгілері; отыз, қырық, он — …
СИНТАКСИС ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ ТҮСІНІК Синтаксис – герктің сөзі: құру, біріктіру деген мағынаны білдіреді. Ол сөз тіркесін, сөйлемді және оның түрлерін зерттейді. Қазақ тілі синтаксисі үш саладан тұрады: 1. Сөз тіркесі синтаксисі. 2. Жай сөйлем синтаксисі 3. Құрмалас сөйлем синтаксисі. 9 голосов
Сөздердің байланысу тәсілдері Сөйлемдегі сөздер бір-бірімен гармматикалық байланыста қолданылады. Кез-келген қатар тұрған сөздер бір-бірімен байланыса бермейді. Сөздердің сөйлемде байланысуының белгілі бір заңдылығы бар. Қазақ тілінде сөйлемдегі сөздер жалғау арқылы, шылау арқылы, сөздердің орын тәртібі арқылы, интонация арқылы байланысады. 1) Сөздер септік, тәуелдік, жіктік жалғаулары арқылы бір-бірімен байланысқа түседі. Осы жалғаулардың қатысуымен сөздің өзара байланысынан белгілі синтаксистік …
СӨЗ ТІРКЕСІ Толық мағыналы кем дегенде екі сөздің өзара сабақтаса, бірі екіншісіне бағына байланысуын сөз тіркесі деп атайды. Мысалы: самал жел, оқыған жігіт дегенде самал, оқыған – бағыныңқы сыңарлар, жел, жігіт – басыңқы сыңарлар. Сөз тіркесі құрамына қарай жай және күрделі тіркес болып бөлінеді. Мысалы: ағаш үй, алтын сағат – жай тіркесте, ақ боз ат …
Тіркес түрлері Матаса байланысқан тіркестер: 1. Зат есімді тіркестер. Мысалы: темір балға. 2. Сын есімді мен зат есім тіркесі. Мысалы: ақ құба жігіт. 3. Сан есім мен зат есім тіркесі. Мысалы: бес ешкі. 4. Есімше мен зат есім тіркесі. Мысалы: жаңарған қала. 5. Есімдіктер мен зат есім тіркесі. Мысалы: сол сәт, бұл кісі. Етістікті тіркестердің …
ЖАЙ СӨЙЛЕМ Біршама тиянақты ойды білдіре алатын сөздер табын сөйлем дейміз. Сөйлем – ойды білдіретін тілдің ең кіші бөлшегі. Сөйлем ойды білдіру мен қатар екінші бір ерекшелігі: оның белгілі дауыс ырғағы, интонациясы болады. Сөйлем тұлғасы жағынан да тиянақты болады. Дауыс ырғағы, интонация жағынан сөйлемнің тиянақтылығы сөйлем соңында дауыс ырғағының бәсеңдеп барып бітетін кідірістен көрінеді. Оны …
Сөйлем түрлері Сөйлем құрылысына қарай жай сөйлем және құрмалас сөйлем болып екіге бөлінеді. Бір ғана ойды білдіріп, бір ғана интонациямен айтылатын сөйлем жай сөйлем деп аталады да: екі я одан да көп жай сөйлемнен құралып, күрделі ойды білдіретін сөйлемді құрмалас сөйлем дейміз. Сөйлем айтылу мақсаты мен интонациясына қарай хабарлы, сұраулы, бұйрықты және лепті сөйлем болып бөлінеді. Хабарлы …
грамматика казахского языка Сөйлем мүшесі Сөйлемде сөздер бір-бірімен грамматикалық байланысқа түсіп, белгілі мағынаны, ұғымды білдіріп, ой білдіруге себебін тигізіп тұрады. Сөйлем ішінде басқа сөздермен грамматикалық байланысқа түсіп, белгілі бір сұраққа жауап бере алатын мағыналы сөзді я сөз тізбегін сөйлем мүшесі дейміз. Сөйлем мүшелері атқаратын қызметі жағынан бастауыш, баяндауыш, толықтауыш, анықтауыш, пысықтауыш болып беске бөлінеді. Олар …