Қос сөздер – екі сөздің бір-бірімен қосарлануы немесе бір сөздің қайталануы арқылы жасалып, бір лексикалық мағына беретін сөздер. Қос сөздер дефис арқылы жазылып, бір-бірімен салаласа байланысады.
(Удвоенные или парно-повторные слова — слова, которые пишутся через дефис, связаны между собой сочинительной связью и имеют одно лексическое значение).
Қос сөздердің ерекшеліктері (Особенности парно-повторных слов)
Ниже идут особенности в такой последовательности:
Сөз құрамы (Строение слова)
Лексикалық мағына (Лексическое значение)
Мысалдар (Примеры)
1. Бір сөздің қайталануы. (повтор одного слова)
Көптік мағына. (значение множественности)
қора-қора, төбе-төбе, лас-лас
2. Екі түрлі сөздің қайталануы. (состоит из двух слов)
Жалпылық мағына. (общее значение)
ата-ана, жақсы-жаман, екі-үш
3. Екі түрлі сөздің қайталануы. (состоит из двух слов)
Қомсыну, менсінбеу мағыналары. (значение пренебрежения)
көйлек-көншек, ет-мет, шай-пай, ескі-құсқы
4. Мағынасыз екі сөздің қайталануы. (повтор двух слов без значений)
Мезгілдік, тездік мағыналары. (временное значение)
анда-санда, оқта-текте, зым-зия
5. Күшейткіш буындардың қосарлануы. (добавление усилительных слогов)
Күшейткіш мағына. (значение усиления)
әп-әдемі, жап-жақсы, үп-үлкен
6. Еліктеу сөздердің қосарлануы.
(удвоение подражательных слов)
Күшейткіш мағына.
(значение усиления)
сарт-сұрт, жылт-жылт,
сырт-сырт, шақыр-шұқыр
7. Екі жағында мәнді сөздердің қайталануы.
(повтор слов,имеющих значение)
Жинақтық мағына.
(собирательное значение)
ағайын-туған, дос-жар
Қос сөздердің екі түрі болады: 1. Қайталама қос сөздер 2. Қосарлама қос сөздер
(Парно-повторные слова бывают двух видов: 1. Повторные слова 2. Удвоенные слова)
Қайталама қос сөздер бір сөздің қайталануы арқылы жасалады. Олардың сыңарлары қосымшасыз да, қосымшамен де қайталана береді.
(Повторные слова – это повторение одного и того же слова. Их пары могут иметь или не иметь аффиксы). Мысалы: жалп-жалп, үйден-үйге, көзбе-көз, тау-тау т.б.
Қосарлама қос сөздер –екі сыңары екі түрлі болып келеді. Қосарлама қос сөздер мағынасы жақын сөздерден жасалады.
(Удвоенные слова – это связанные друг с другом разные слова, но близкие по значению).
Мысалы: ата-ана, ел-жұрт, құрал-сайман т.б.